%20(13).png)
Konuya uluslararsı perspektifinden bakalım derim;
Hile, Bilim, Yapay Zeka perspektifi bu
Çay, bizim kültürümüzde sadece bir içecek değil; dostluğun simgesi, huzurun kokusu, her yudumda geçmişe uzanan bir yolculuktur. Ancak o demli fincanların ardında bazen göze hoş gelen ama sağlığa zararlı olan hileler gizlenebiliyor. Bu yazıda, siyah çayda yapılan tağşiş yani hile uygulamalarını, sentetik boya maddelerinin nasıl kullanıldığını ve bu alanda geliştirilen yeni bilimsel tespit yöntemlerini ele alacağız.
Tağşiş Nedir? Çayda Hile Nasıl Yapılır?
Gıda tağşişi, bir ürünün içine kaliteyi düşüren, sağlığa zararlı veya etiketle uyuşmayan maddelerin bilinçli olarak eklenmesidir. Siyah çayda bu durum genellikle şu yollarla yapılır:
Kalitesiz ya da kullanılmış çay yaprakları tekrar kurutularak çaya karıştırılır.
Siyah çayın dem rengi daha canlı görünsün diye yasaklı sentetik gıda boyaları kullanılır.
Çay dışı yapraklar (örneğin fındık yaprağı) karıştırılarak hacim artırılır.
En sık rastlanan yöntemlerden biri renklendirme hilesidir. Bu işlem, çayın doğal olmayan bir şekilde koyu, parlak ve göz alıcı görünmesini sağlar. Tüketici ise bu cazip görüntüye aldanarak "kaliteli çay" algısına kapılabilir. Bu hilelerde bazı üreticiler, sentetik boyaları katran kökenli hammaddelerden elde edilen azo boyalarla gerçekleştirir. Katran kömürü türevlerinden üretilen bu maddeler, insan sağlığı açısından ciddi riskler taşır. Bu nedenle özellikle çocuklar, alerjik bünyeler ve hassas bireyler için tehlikelidir.
Gıdada Boya Hilesi Nedir?
Sentetik gıda boyaları, bazı ülkelerde belirli oranlarda kullanımı izinli olsa da, çay gibi doğallığı temel olan ürünlerde yasaktır. Türkiye'de Tarım ve Orman Bakanlığı, siyah çayda bu boyaların kullanımına kesinlikle izin vermez.
Çayda tespit edilen yaygın boya türleri şunlardır:
Karmin (E120)
Karmoizin (E122)
İndigo Karmin (E132)
Parlak Mavi (Brilliant Blue E133)
Günbatımı Sarısı (Sunset Yellow E110)
Tartrazin (E102)
Bu katkılar, özellikle çocuklar ve hassas bireylerde alerjik reaksiyonlara, hiperaktiviteye ve sindirim sistemi bozukluklarına neden olabilir. Ucuz ve kalitesiz çayların dem rengi yeterli koyuluğa ulaşmadığında, bu eksikliği kapatmak amacıyla bu boyalar eklenir. Bazıları katran türevi olan bu boyalar, gıdada kullanım açısından uluslararası düzeyde de tartışmalı bulunur.
Hilelerde bazı üreticiler, sentetik boyaları katran kökenli hammaddelerden elde edilen azo boyalarla gerçekleştirir.
Bu katran boyalar arasında en çok dikkat çekenler, gıda dışı endüstriyel kullanımlarda yer alan kömür katranı türevleridir. Bu maddeler, aslında tekstil ve boya sanayisinde kullanılırken, ucuzluğu nedeniyle yasa dışı olarak çaya da karıştırılmaktadır. Katran kökenli boyaların bazıları Avrupa Birliği ve Dünya Sağlık Örgütü tarafından “kanserojen potansiyel taşıyan” sınıfa dahil edilmiştir.
Bu maddeler, insan sağlığı açısından ciddi riskler taşır. Özellikle çocuklar, alerjik bünyeler ve hassas bireyler için tehlikelidir. Bu nedenle, çay gibi doğal olması gereken bir ürünün, kömür katranı türevleriyle renklendirilmesi sadece bir gıda suistimali değil; aynı zamanda halk sağlığını doğrudan ilgilendiren bir ihlaldir.
Yeni Bir Umut: SERS ve IMS ile Hile Tespiti
Bilim dünyası, bu hileleri tespit etmek için çok hassas analiz yöntemleri geliştiriyor. Bunların başında SERS (Surface-Enhanced Raman Spectroscopy - Yüzey Güçlendirmeli Raman Spektroskopisi) ve IMS (İyon Mobilite Spektrometrisi) geliyor. Özellikle yapay zekâ destekli PLS-DA ve PLS regresyon modelleri sayesinde bu boyaların miktarı da yüksek doğrulukla hesaplanabiliyor. Doğruluk katsayısı R² değeri 0.986 – 0.997 aralığında, yani neredeyse tam isabet!
SERS Nedir?
SERS, çayda bulunan moleküllerin "kimyasal parmak izini" ortaya çıkarır. Normal Raman spektroskopisine göre milyarlarca kat daha hassastır. Gümüş veya altın nanoparçacıklarla yapılan bu analiz, çay numunesinin birkaç dakika içinde incelenmesini sağlar. Çalışmalarda, Sunset Yellow, Lemon Yellow, Carmine ve Erythrosine gibi katkılar 3 dakikada başarıyla tespit edilmiştir.
IMS Nedir?
IMS ise çayın içindeki iyonları analiz ederek hangi bileşenlerin bulunduğunu tanımlar. Özellikle boyar madde tespiti için çok etkilidir. Bu yöntemler sahada kullanılabilecek kadar pratik hâle getirilmiş ve artık klasik laboratuvar testlerine hızlı, ekonomik alternatifler sunmaktadır.
Yapay Zekâ Desteği
Elde edilen spektroskopik veriler, PLS-DA (Kısmi En Küçük Kareler Ayırıcı Analizi) ve PLS regresyon gibi makine öğrenmesi algoritmaları ile analiz edilerek hangi katkı maddesinin ne oranda bulunduğu dakikalar içinde belirlenebiliyor.
Akademik Bulgular ve Türkiye’de Durum
2025 tarihli bir araştırmada Sunset Yellow, Lemon Yellow, Carmine ve Erythrosine gibi karışık boyalar 3 dakika içinde SERS ile tespit edildi:
Ölçüm aralığı: 0.5 – 300 µg/mL
Model doğruluk katsayısı: R² > 0.90
Geri kazanım: %95 – %116
Harran Üniversitesi’nin 2022’de yaptığı çalışmada ise Güneydoğu ve Doğu Anadolu bölgelerinden alınan 79 siyah çay örneğinde sentetik boya tespit edilmedi. Bu olumlu gelişmeye rağmen, bu analizlerin yalnızca bölgesel örneklerle sınırlı olduğunu unutmamak gerekir. Türkiye genelinde daha kapsamlı saha çalışmalarına ihtiyaç duyulmaktadır.
Bilimsel Yöntemlerin Karşılaştırmalı Değerlendirmesi
Siyah çaydaki boya hilelerini tespit etmek amacıyla kullanılan bilimsel yöntemler arasında; SERS spektroskopisi yalnızca 3 dakikada yüksek doğrulukla sonuç verirken, IMS ve yapay zekâ destekli modelleme hem anlık analiz hem de ekonomik uygulanabilirlik sunmaktadır. Türkiye'de uygulanan wool test yöntemi ise daha uzun sürede sonuç vermekte fakat bazı bölgesel örneklerde sentetik boya tespit edilmediği sonucunu sağlamıştır. Bu bulgular, hem yerel hem de yüksek teknoloji yöntemlerinin birlikte kullanılması gerektiğini göstermektedir.
Tüketici Ne Yapmalı?
Herkesin evinde bu teknolojiler yok. Ancak bilinçli tüketici ve gıda okur yazarı olmak hepimizin elinde olmak mümkündür:
Aşırı hızlı renk veren, çok parlak kırmızı renkler soru işareti bırakabilir
Güvendiğiniz, sertifikalı markaları tercih edebiliriz. kayıtlı işletmelerin ürünlerini alırız
Açıkta satılan dökme çaylardan uzak duruz
Kaçak çay diye satılan çaylardan uzak dururuz
Ambalaj bilgisini mutlaka okuruz
Hile şüphesi olan ürünleri Alo 174 Gıda Hattı’na bildirin.
Tüketici olarak çayınızın rengine, ambalajına ve markasına dikkat ederek, hem sağlığınızı koruyabilir hem de güvenli gıda talebini artırabilirsiniz.
Gerçek Çay Karanlıkta Gizlenmez!
Çayın rengi göz boyayabilir, ama bilimi aldatamaz Gerçek çay; doğallığı, aroması ve katkısız yapısıyla öne çıkar. Yapay renklendiriciler, çayın saflığına gölge düşürse de, artık onları yakalayacak bilimsel güce sahibiz.
Bu yüzden:
Gerçeği bilmek senin hakkın,
Güvenli gıda herkesin hakkı,
Bilimsel analizler bu hakkı korumanın en güçlü aracıdır.
Nurten SIRMA
In our culture, tea is more than just a beverage. It is a symbol of friendship, the scent of peace, and a journey through memories with every sip. Yet behind those inviting cups of brewed tea, there may sometimes be hidden tricks—visually pleasing, but potentially harmful to our health.
In this article, we explore the adulteration of black tea, the use of synthetic colorants, and the cutting-edge scientific methods developed to detect these deceptive practices.
What Is Adulteration? How Is Black Tea Adulterated?
Food adulteration is the deliberate addition of substances that reduce the quality, pose health risks, or do not match the product label. In black tea, this often occurs in the following ways:
-
Low-quality or previously used tea leaves are dried again and mixed with fresh tea.
-
Banned synthetic food dyes are added to make the brewed tea appear darker and richer.
-
Non-tea leaves (such as hazelnut or other plant leaves) are blended in to increase volume.
One of the most common adulteration methods is artificial coloring. This gives the tea an unnaturally deep, shiny, and appealing appearance. Consumers may be misled into thinking that the tea is of high quality based on its vivid color.
In many cases, manufacturers use synthetic dyes derived from coal tar, especially azo dyes, which are chemically processed from tar-based raw materials. These substances pose serious health risks and are particularly dangerous for children, individuals with allergies, and those with sensitive systems.
What Is Color Fraud in Food?
Synthetic food dyes may be allowed in limited quantities in some food products in certain countries, but they are strictly prohibited in natural beverages like tea. In Turkey, the Ministry of Agriculture and Forestry strictly bans the use of synthetic dyes in black tea.
The most commonly detected illegal dyes in tea include:
-
Carmine (E120)
-
Ponceau 4R / Carmoisine (E122)
-
Indigo Carmine (E132)
-
Brilliant Blue (E133)
-
Sunset Yellow (E110)
-
Tartrazine (E102)
These additives may cause allergic reactions, hyperactivity in children, and digestive issues—especially in vulnerable populations. In low-grade or diluted teas where the natural brew color is weak, such dyes are added to enhance appearance.
Some of these dyes are derived from coal tar, and their use in food is widely debated at the international level.
Coal Tar Dyes: A Hidden Threat in Your Cup
Some tea producers use coal tar–based azo dyes in the adulteration process. Among these, the most concerning are coal tar derivatives used in industrial applications such as textile and paint manufacturing. These substances, although never intended for food, are added illegally to tea due to their low cost.
Several coal tar–based dyes have been classified as potentially carcinogenic by the European Union and the World Health Organization.
Their presence in a product as natural as tea is not just a case of food fraud—it is a serious violation of public health standards.
A New Hope: Detecting Tea Fraud with SERS and IMS
The scientific community has developed highly sensitive analytical techniques to detect these harmful additives. Leading the way are:
-
SERS (Surface-Enhanced Raman Spectroscopy)
-
IMS (Ion Mobility Spectrometry)
When combined with AI-supported models such as PLS-DA and PLS regression, these techniques can accurately quantify the amount of synthetic dyes with impressive precision. Accuracy levels measured by the coefficient of determination (R²) range from 0.986 to 0.997—virtually perfect detection!
What Is SERS?
SERS reveals the chemical fingerprint of the molecules present in tea. It is billions of times more sensitive than regular Raman spectroscopy. By using silver or gold nanoparticles, the analysis can be performed in just a few minutes.
Studies have shown that additives such as Sunset Yellow, Lemon Yellow, Carmine, and Erythrosine can be successfully identified within 3 minutes using SERS.
What Is IMS?
IMS analyzes the ions in tea to determine its chemical composition—particularly effective in detecting colorants. These methods have been refined for on-site use, making them fast, portable, and cost-effective alternatives to traditional lab testing.
The Role of Artificial Intelligence
Spectroscopic data obtained from SERS and IMS can be processed by machine learning models like PLS-DA (Partial Least Squares Discriminant Analysis) and PLS regression to identify which additives are present and in what concentrations—all in a matter of minutes.
Academic Findings and the Situation in Turkey
A 2025 study showed that SERS successfully detected mixed dyes such as Sunset Yellow, Lemon Yellow, Carmine, and Erythrosine within three minutes:
-
Detection range: 0.5–300 µg/mL
-
Model accuracy (R²): > 0.90
-
Recovery rate: 95%–116%
Meanwhile, a 2022 study by Harran University found no synthetic dyes in 79 black tea samples collected from the Southeastern and Eastern Anatolia regions. While promising, these findings are region-specific, and more comprehensive national studies are needed.
Comparative Evaluation of Detection Methods
Among all scientific methods used to detect tea fraud:
-
SERS offers high precision within minutes.
-
IMS + AI modeling provides real-time, cost-effective analysis.
-
The Wool Test, commonly used in Turkey, takes longer and has limitations but yielded no dye detection in certain local samples.
These findings suggest that a combination of high-tech and traditional methods is essential for thorough monitoring.
What Should Consumers Do?
While most people don’t have access to high-tech lab equipment, being an informed and mindful consumer is within everyone's reach:
Be cautious of teas that brew an unnaturally bright red color too quickly
Choose trusted, certified brands
Avoid loose tea sold without packaging or labeling
Stay away from smuggled or unregistered products
Always read the packaging information
Report suspicious products to local food safety hotlines (e.g., Alo 174 in Turkey)
By paying attention to the color, packaging, and brand of your tea, you not only protect your health but also support the demand for safe and honest food.
Real Tea Doesn’t Hide in the Dark
The color of tea may deceive the eye, but it cannot deceive science.
Real tea stands out with its natural flavor, aroma, and purity.
Artificial colorants may shadow its integrity, but today we have the scientific power to expose these frauds.
So remember:
Knowing the truth is your right
Safe food is everyone’s right
Scientific analysis is our strongest defense
Let your tea be rich in flavor—not in fraud.
Only what is truly natural will always winNurten SIRMA
