Kuryelik ve Makarna Üretimi Artık Resmen "Tehlikeli Meslek" Sınıfında
Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren yeni tebliğ ile bazı iş kollarının iş sağlığı ve güvenliği açısından tehlike sınıfları yeniden belirlendi. Buna göre, uzun süredir tartışma konusu olan kuryelik mesleği artık resmen "tehlikeli meslek" olarak tanımlandı.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından yürütülecek uygulamayla birlikte, kuryelik ile birlikte makarna üretimi de “az tehlikeli” sınıftan çıkarılarak “tehlikeli” sınıfa dahil edildi. Öte yandan, askeri hava taşıtları ve uzay araçlarının bakım ve onarım işleri “çok tehlikeli” sınıftan “tehlikeli” sınıfa düşürüldü.
Tebliğde Öne Çıkan Başlıca Değişiklikler:
Kurye faaliyetleri (kara, deniz, hava yolu dahil; postacılık ve gıda dağıtımı hariç), “az tehlikeli” sınıftan “tehlikeli” sınıfa yükseltildi.
Makarna, şehriye, kuskus ve benzeri ürünlerin üretimi (doldurulmuş ve dondurulmuş olanlar dahil), “az tehlikeli” sınıftan “tehlikeli” sınıfa alındı.
Askeri hava taşıtları ve uzay araçlarının bakımı, “çok tehlikeli” sınıftan “tehlikeli” sınıfa indirildi.
Kurye Hakları Derneği: “Hayat Kurtaran Bir Karar”
Gelişmeyi olumlu karşılayan Kurye Hakları Derneği, kararın moto kuryelerin yıllardır süren taleplerinin bir sonucu olduğunu belirtti. Dernek Başkanı Mesut Çeki, konuyla ilgili yaptığı açıklamada şu değerlendirmede bulundu:
“Her yıl onlarca meslektaşımızın hayatını kaybettiği bu sektörde, nihayet 'tehlikeli meslek' statüsü verilmesi önemli bir adımdır. Bu karar hayat kurtarır. Ancak hedefimiz moto kuryeliğin 'çok tehlikeli meslekler' sınıfına alınmasıdır. Mücadelemiz sürecek.”
Çeki ayrıca, süreçte destek veren meslek kuruluşlarına teşekkür ederek, işçi sağlığı ve güvenliğine yönelik önlemlerin artırılmasının öncelikli beklentileri olduğunu dile getirdi.
Ankara Kuryeler Esnaf Odası: “Tarihi Bir Kazanım”
Konuyla ilgili bir açıklama da Ankara Kuryeler Esnaf Odası Başkanı Ramazan Akpınar’dan geldi. Akpınar, oda olarak Çalışma Bakanlığı'na sundukları kapsamlı rapor ve itiraz dilekçelerinin dikkate alındığını belirtti.
“Bugün alınan karar, kuryelerin hak mücadelesi açısından tarihi bir kazanımdır. Taleplerimizden biri karşılık buldu, sırada mesleğin ‘çok tehlikeli’ sınıfa alınması için yeni adımlar var.”
Sektör İçin Ne Anlama Geliyor?
Yeni sınıflandırma sayesinde “tehlikeli” meslek olarak kabul edilen kurye faaliyetlerinde, işverenler artık daha kapsamlı iş güvenliği önlemleri almakla yükümlü olacak. Ayrıca çalışanlara yönelik sağlık taramaları, eğitimler ve koruyucu donanım temini gibi uygulamalar zorunlu hale gelecek.
Her gün trafikte canla başla çalışan on binlerce kuryenin taleplerine kulak verilmiş olması, hem iş güvenliği alanında hem de sosyal farkındalık açısından önemli bir adım olarak değerlendiriliyor.
Makarna üretim aşamaları neler? Hangi aşamalarında hangi riskler var?
Makarna üretimi her ne kadar gıda sektöründe risksiz bir alan gibi algılansa da, otomasyonun yüksek olduğu bu fabrikalarda birçok fiziksel, mekanik ve kimyasal risk bulunmaktadır. Bu nedenle çalışanların kişisel koruyucu donanım (KKD) kullanması, makinelerin bakımının düzenli yapılması, eğitimlerin tekrarlanması ve iş güvenliği kültürünün tüm fabrika geneline yayılması kritik öneme sahiptir.
Bir makarna fabrikasında üretim, basit gibi görünse de sanayileşmiş bir süreçtir ve her aşamasında belirli iş güvenliği risklerini beraberinde getirir. Hammaddeden ambalajlamaya kadar geçen yolculukta hem kalite kontrolü hem de çalışan sağlığı ön planda olmalıdır. İşte endüstriyel ölçekte makarna üretiminin temel aşamaları ve bu süreçlerdeki iş güvenliği riskleri:
1. Hammadde Kabul ve Depolama
Aşama: Makarna üretiminde temel hammadde yüksek kaliteli sert buğdaydan (durum buğdayı) elde edilen irmiktir. Buğday ya da irmik fabrikaya geldiğinde kalite testleri yapılır ve uygun koşullarda silolarda depolanır.
İş Güvenliği Riskleri:
Tozlanma nedeniyle solunum yolu rahatsızlıkları riski.
Silolarda çalışan personel için kapalı alan riski.
Mal kabul alanında forklift ve benzeri araçlarla ilgili çarpma, sıkışma riskleri.
2. Hamur Hazırlama ve Yoğurma
Aşama: İrmik, su ile karıştırılarak hamur haline getirilir. Bu işlem, kapalı sistem makinelerde gerçekleştirilir. Karışım oranları ve yoğurma süresi ürün kalitesini doğrudan etkiler.
İş Güvenliği Riskleri:
Otomatik karıştırıcıların olduğu alanlarda mekanik yaralanmalar.
Makine temizliği sırasında kilitlenme/kapatma prosedürlerinin ihlali sonucu kazalar.
Zemin ıslaklığı nedeniyle kayma düşme riski.
3. Şekil Verme (Ekstrüzyon)
Aşama: Yoğrulan hamur, presleme (ekstrüzyon) makinelerinden geçirilerek spagetti, penne, burgu gibi farklı kalıplarla şekil alır.
İş Güvenliği Riskleri:
Yüksek basınç altında çalışan ekstrüderlerin yanlış kullanımı durumunda patlama/yaralanma riski.
Kalıp değişimi sırasında elle temasla yanık veya ezilme riski.
4. Kurutma
Aşama: Şekil verilen makarnalar, hijyenik tünel fırınlarda belirli sıcaklık ve nem oranında yavaşça kurutulur. Bu işlem, raf ömrünü uzatır.
İş Güvenliği Riskleri:
Yüksek ısı nedeniyle yangın veya yanık riski.
Kurutma odalarında sıcaklığa bağlı bayılma/rahatsızlık.
Isı kaynaklı makinelerin periyodik bakımında yaşanan elektriksel tehlikeler.
5. Soğutma ve Dinlendirme
Aşama: Kuruyan makarnalar, kontrollü ortamda soğutularak yapısal bütünlük kazanır ve kırılganlıkları azaltılır.
İş Güvenliği Riskleri:
Ani sıcaklık değişimlerinin bulunduğu alanlarda ısı şoku.
Soğutma fanları ve ekipmanlarına yönelik mekanik tehlikeler.
6. Kesme ve Sınıflandırma
Aşama: Uzun makarnalar istenilen uzunlukta kesilir, farklı şekillerdeki ürünler sınıflandırılır.
İş Güvenliği Riskleri:
Kesici bıçakların kullanımı sırasında el yaralanmaları.
Hareketli konveyörler üzerinde parmak sıkışması gibi fiziksel riskler.
7. Paketleme ve Ambalajlama
Aşama: Son ürüne kalite kontrol yapıldıktan sonra otomatik makinelerle paketlenir, etiketlenir ve kolilenerek sevkiyata hazırlanır.
İş Güvenliği Riskleri:
Otomatik ambalaj makinelerinde yakalanma, sıkışma riski.
Kartonların taşınması sırasında kas-iskelet sistemi zorlanmaları.
Paketleme alanında yüksek sesli makineler nedeniyle işitme kaybı riski.
8. Depolama ve Sevkiyat
Aşama: Paketlenen ürünler, depo alanına alınır ve sipariş doğrultusunda sevkiyata gönderilir.
İş Güvenliği Riskleri:
Depoda yüksekten düşme, istif çökmesi gibi fiziksel tehlikeler.
Elle taşıma sırasında bel ve omuz zorlanmaları.
Forklift kullanımı sırasında kaza ve çarpışma riski.